ดินปลูก และวัสดุปลูก
ดินปลูกต้นไม้ที่ดี มีวัสดุอะไรผสมอยู่บ้าง เชื่อว่าทุกคนน่าจะนึกถึงดินเป็นอันดับแรก แต่ว่านอกจากดินแล้ว ยังมีวัสดุปลูกต้นไม้อีกหลายอย่าง ที่เราจะมาแนะนำกันในวันนี้เพื่อเป็นแนวทางให้ท่านเลือกใช้วัสดุปลูกชนิดอื่นๆ ตามความเหมาะสม เพราะการปลูกต้นไม้/พืชบางชนิด หากเลือกใช้เครื่องปลูกที่ไม่ใช่ดินจะดูแลจัดการได้ง่ายกว่า
เช่น การปลูกในโรงเรือน ในวงบ่อหรือกระถาง การปลูกไม้แขวน/รากอากาศ หรือการปลูกระบบไฮโดรโปนิก เพราะง่ายต่อการจัดการ และวัสดุปลูกจะมีความสะอาด ปราศจากโรคสะสม การปลูกพืชโดยใช้วัสดุอื่นแทนดินนั้นเรียกว่า media culture หรือ substrate culture
เป็น การปลูกพืชในวัสดุที่เป็นอันตรายต่อพืช ทั้งนี้วัสดุปลูกไม่จำเป็นต้องมีปริมาณธาตุอาหารที่เพียงพอต่อพืช แต่ควรมีคุณสมบัติในการถ่ายเทและอุ้มน้ำได้ดี รวมถึงยังสามารถค้ำจุนต้นและยึดรากพืชได้ดี และวัสดุที่เราจะมาแนะนำในวันนี้คือ
ดินผสมอะไรแล้วปลูกดี
ในธรรมชาตินั้น ต้นไม้เจริญเติบโตหรือขึ้นได้ในพื้นที่ที่มีความเหมาะสมของพรรณพืชแต่ละชนิด แต่การปลูกเลี้ยงไม้กระถาง เป็นการกำหนดให้ต้นไม้ต้องอยู่ในที่ที่จำกัดในภาชนะปลูก รากพืชจะถูกจำกัดขอบเขต ดินหรือเครื่องปลูกจึงมีความจำเป็นต้องมีคุณสมบัติในการยึดลำต้น การอุ้มน้ำ การถ่ายเทอากาศ และง่ายในการที่รากจะไชชอนได้สะดวก ดังนั้นเพื่อให้พืชเจริญเติบโตตามความประสงค์ของผู้ปลูกเลี้ยง
ควรมีคุณสมบัติโดยทั่วไปดังนี้
- ดินร่วนโปร่ง น้ำหนักเบา ระบายน้ำได้ดี ถ่ายเทอากาศได้ทั่วถึง ดูดซับน้ำได้ดี
- มีธาตุอาหาร หรือปุ๋ยที่พืชต้องการอย่างสมบูรณ์
- ไม่มีความเป็นกรด เป็นด่างมากเกินไป
- มีความแน่นพอที่จะยึดให้ลำต้นทรงตัวอยู่ได้
- ไม่มีสารเคมีที่เป็นพิษต่อรากพืช
การปลูกไม้กระถาง หรือปลูกในเข่ง ล้วนต้องการการเอาใจใส่มากกว่าการปลูกลงในดินธรรมชาติ ซึ่งยากกว่าการเกิดโดยธรรมชาติหลายเท่านัก
นักปลูกไม้กระถาง ควรมีการศึกษาถึงธรรมชาติของต้นไม้ที่ปลูกก่อน เพื่อจะได้เลี้ยงให้เกิด ให้โต ให้เป็นไปอย่างที่ต้องการได้ง่ายขึ้น
เปลือกมะพร้าวสับ หรือกาบมะพร้าว
เป็นวัสดุปลูกที่ได้มาจากมะพร้าว มีน้ำหนักเบา สามารถเก็บความชื้นได้ดี เหมาะสำหรับใช้เป็นวัสดุปลูก ถ้าผสมไปในดิน จะช่วยให้มีช่องว่างในดิน ต้นไม้เจริญเติบโตดี เหมาะสำหรับ กิ่งชำไม้ผล ก่อนใช้ถ้าแช่น้ำเอาไว้ได้ก่อนจะดีกว่าเพราะพร้าวบางอย่างจะมีสารแทนนิน บางคนเรียกว่ายาง แช่น้ำแล้วน้ำจะมีสีแดงๆ บางคนพอแช่น้ำแล้วก็จะผสมยากันเชื้อราลงไปด้วย เพราะมะพร้าวเก็บความชื้นได้ดีมีโอกาสเป็นเชื้อราสูง
ขนาดของกาบมะพร้าวก็มีหลายขนาดให้เราเลือกตามชนิดของพืช และลักษณะการดูแลปลูกเลี้ยง เช่น
- เปลือกมะพร้าวสับละเอียด (สับหน้าโม่) สับเล็กแต่ยังมีขนาดใหญ่กว่า ขุยมะพร้าว เหมาะสำหรับปลูกไม้กระถางขนาดเล็ก
- เปลือกมะพร้าวสับขนาด 1x1 ซม.(สับละเอียด) เหมาะสำหรับปลูกไม้กระถาง หรือนำไปผสมดินปลูกจะเข้ากับดินผสมได้ดี
- เปลือกมะพร้าวสับขนาด 2.5x2.5 ซม. (สับเล็ก) เหมาะสำหรับปลูกต้นไม้ที่มีกระถางขนาดตั้งแต่ 15 นิ้วขึ้นไป หรือนำไปผสมดินปลูกเพื่อต้นไม้ขนาดใหญ่ หรือวงบ่อ
- เปลือกมะพร้าวสับขนาดใหญ่ (สับใหญ่) เหมาะสำหรับปลูกต้นไม้ขนาดใหญ่ รองก้นหลุมก้นกระถาง
- เปลือกมะพร้าวสับ แบบเศษหัว-ท้าย เหมาะสำหรับรองกันกระถาง หรือเป็นวัสดุที่นิยมเอามาปลูกกล้วยไม้
ถ่านหุงข้าว
ถ่านมีคุณสมบัติที่ไม่เป็นพิษภัยต่อพืชและสัตว์จึงสามารถใช้ทดแทน สารเคมีราคาแพงได้อย่างกว้างขวางและมีประสิทธิภาพไม่แพ้กันทีเดียว ใช้ปรับปรุงดิน เป็นสาร ถ่านไม้จะมีรูพรุนมากมาย เมื่อใส่ถ่านป่นลงในดินจะช่วยปรับสภาพดินให้ร่วนซุย อุ้มน้ำได้ดีขึ้นส่งผลให้รากพืชขยายตัวอย่างรวดเร็ว ช่วยลดการใช้ปุ๋ยเพราะ สมบัติต่าง ๆ ของจุลธาตุที่มีอยู่หลายชนิดในแท่งถ่าน จะเป็นประโยชน์ให้แก่พืชที่ปลูก แต่ควรระวังขี้เถ้าซึ่งมีฤทธิ์เป็นด่างสูง เพราะพืชก็ไม่ชอบดินที่มีค่าเป็น ด่างสูงควรรักษาค่าเป็นกรดด่างของดินไว้ที่ pH 6.0 – 6.8
ทรายหยาบ
ได้มาจากการผุพังของหินชนิดต่างๆ กลายเป็นหินก้อนเล็กๆ หรือทรายก้อนใหญ่ๆ จึงมีน้ำหนักมาก ไม่มีแร่ธาตุอาหาร ไม่สามารถแลกเปลี่ยนประจุบวกได้ จึงมีความอุดมสมบูรณ์ต่ำ เก็บความชื้นได้ไม่ดี แต่มีความอยู่ตัวสูง ระบายน้ำได้ดี
ทรายมีอยู่ 2 อย่าง คือ
1.ทรายที่ใช้ทั่วไป หรือเรียกว่าทรายหยาบ/ทรายแม่น้ำ เหมาะสำหรับนำมาใช้ผสมวัสดุปลูก
2.ทรายละเอียดซึ่งมีการระบายน้ำไม่ดี จึงไม่เหมาะนำมาใช้ในการปลูกพืช
หินหรือกรวด
สามารถนำมาใช้ปลูกต้นไม้ที่ไม่ชอบน้ำเยอะได้ เช่น หน้าวัว หรือกล้วยไม้รองเท้านารี เพื่อให้พืชใช้เป็นที่ยึดเกาะ ประคองรากและลำต้น
ขุยมะพร้าว
ได้มาจากการแยกเส้นใยมะพร้าวออกจากเปลือกของผล เป็นขุยๆละเอียดประมาณเม็ดทราย มีน้ำหนักเบา สามารถอุ้มน้ำได้มาก มีความสะอาดพอสมควร การถ่ายเทอากาศดี มีความยืดหยุ่นตัวดีไม่อัดแน่นง่าย มีส่วนประกอบของธาตุโพแทสเซียมอยู่ด้วย
สามารถนำมาใช้เป็นวัสดุสำหรับตอนกิ่ง และผสมกับทรายหยาบเป็นวัสดุเพาะเมล็ดได้ดี แต่ไม่ค่อยมีธาตุอาหาร
แกลบดำ /ขี้เถ้าแกลบ
ได้จากการเผาแกลบดิบในสภาพเผาไหม้ยังไม่สมบูรณ์เต็มที่ มีน้ำหนักเบา สามารถอุ้มน้ำได้ดี มีความเป็นด่างสูงก่อนนำมาใช้จึงควรล้างด่างออก นิยมนำมาใช้ผสมกับทรายหยาบเป็นวัสดุสำหรับตัดชำได้ดี ถ้าใช้ในกระบะพ่นหมอกสามารถนำมาใช้ได้เลย เพราะมีการพ่นน้ำเป็นประจำจึงไม่มีอันตรายกับพืช
ฟางข้าว
เป็นผลผลิตพลอยได้ชนิดหนึ่งจากเกษตรกรรม ฟางข้าวที่ได้จากการตัดเก็บตอซัง ใช้ทำเป็นวัสดุคลุมดินสำหรับรักษาความชุ่มชื้นของดิน และใช้คลุมดินแก้ปัญหาดินเค็ม ช่วยปรับโครงสร้างของดิน ที่เป็นกรดหรือเป็นด่าง ให้เกิดความสมดุล
ฟางอุดมสมบูรณ์ไปด้วยแร่ธาตุต่างๆ เช่น แคลเซียม ฟอสฟอรัส และไนโตรเจน ฯลฯ ถ้าหากเรานำฟาง ไปคลุมดิน จะทำให้พืชผัก เจริญเติบโต แข็งแรง ทนต่อศัตรูพืชได้เป็นอย่างดี ช่วยรักษา หน้าดินเก็บความชื้นให้แก่ดิน ใช้เป็นวัสดุสำหรับการเพาะเห็ดฟาง
เม็ดดินเผา
ได้จากการเผาดินเหนียวที่อุณหภูมิ 1,100 องศาเซลเซียส มีความพรุน สูง การระบายอากาศดีมาก ไม่ทำปฎิกิริยาทางเคมีกับธาตุอาหารพืชคงทนมาก นิยมนำมาใช้เป็นวัสดุกรอง เป็นวัสดุปลูก แต่มีราคาสูง อุ้มน้ำได้น้อย มีน้ำหนักมาก
เปลือกไม้สับ
เปลือกไม้ชิ้นเล็กๆ ได้มาจากการตัดป่นเปลือกไม้หรืออุตสาหกรรมไม้แปรรูป จึงมีราคาไม่แพง น้ำหนักเบา การสลายตัวช้า คงทน อาจพบมีสารที่สะสมอยู่ในเนื้อไม้ที่เป็นพิษออกมาบ้างเช่นแทนนิน เรซิน ฟีนอล จึงควรหมักไว้ก่อนนำมาใช้ ส่วนเปลือกสนสดนั้นต้องนำมาขจัดน้ำมันออก่อนนำมาปลูกต้นไม้ แต่ถ้าเป็นเปลือกสนสำเร็จรูปที่ขายตามท้องตลาดนั้นสามารถนำมาปลูกเลี้ยงต้นไม้ได้เลย
ใบไม้แห้ง
เช่น ใบมะขาว ใบไผ่ ใบก้ามปู ต้องหมักกับมูลวัวหรือีเอ็มก่อนจึงจะนำมาใช้ได้ หากใช้ใบสดๆไม่ได้หมักก่อนอาจทำให้เป็นเชื้อราได้
แกลบดิบ
เป็นวัสดุที่ได้จากการสีเปลือกข้าว น้ำหนักเบา ย่อยสลายตัวง่ายเมื่อถูกน้ำ หาได้ง่าย ราคาถูก มีสภาพสะอาดพอสมควร มีการระบายน้ำและการถ่ายเทอากาศได้ดี จึงนิยมนำมาใช้เป็นส่วนผสมของวัสดุปลูก
