ปุ๋ยคอกจากมูลสัตว์ ทางเลือกใหม่ที่มากคุณค่า
ปุ๋ยคอก ตัวช่วยสำคัญต่อการเสริมความอุดมสมบูรณ์ในดิน ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยมูลสัตว์ เป็นปุ๋ยอินทรีย์ที่ได้มาจากมูลสัตว์ ซึ่งในจุดเริ่มต้นจะเป็นสัตว์ที่ถูกเลี้ยงเอาไว้ในวงจรของเกษตรผสมผสาน แล้วต่อมาจึงมีมูลสัตว์จากส่วนของปศุสัตว์เพิ่มเข้ามา มูลสัตว์ที่ใช้อาจเป็นมูลของสัตว์ชนิดไหนก็ได้ และจะใช้มูลของสัตว์ชนิดเดียวหรือผสมกันหลายชนิดก็ได้เช่นกัน โดยทางกรมส่งเสริมการเกษตร ได้ขยายความเพิ่มเติมเอาไว้ว่า ปุ๋ยมูลสัตว์ที่เราจะนำมาใช้ประโยชน์ได้ ต้องเป็นมูลสัตว์ที่ผ่านกระบวนการหมัก เพื่อย่อยสลายเสียก่อน ถึงจะทำให้พืชสามารดูดซึมธาตุอาหารที่มีไปใช้ประโยชน์ได้ และปุ๋ยสดใหม่ก็จะมีปริมาณธาตุอาหารสูงกว่าปุ๋ยที่เก็บไว้นานแล้ว เนื่องจากปุ๋ยชนิดนี้สูญเสียธาตุอาหารออกไปในรูปแบบของก๊าซได้ง่าย ประโยชน์ของมูลสัตว์ แม้ว่าธรรมชาติของปุ๋ยมูลสัตว์จะมีอัตราส่วนของธาตุอาหารน้อย เมื่อเทียบกับปริมาณมวลรวมของปุ๋ย แต่คุณสมบัติในการบำรุง และปรับโครงสร้างดินนั้นถือว่ายอดเยี่ยมมาก เพราะสามารถปรับเปลี่ยนได้ทั้งลักษณะทางกายภาพของดิน คุณสมบัติเชิงชีวภาพและคุณสมบัติเชิงเคมี เรื่องนี้เคยมีการทดสอบจนเห็นผลชัดเจนมาแล้ว ด้วยการวัดสภาพดินที่เปลี่ยนแปลงไปหลังจากใช้ปุ๋ยมูลสัตว์ต่อเนื่องเป็นเวลา 5 ปี พบว่าดินมีความแน่นน้อยลง มีความพรุนมากขึ้น ช่วยให้ถ่ายเทอากาศได้ดี อีกทั้งยังมีอัตราการเกิดเม็ดดินสูงขึ้นด้วย นอกจากนี้มูลสัตว์ยังมีส่วนช่วย เพิ่มประสิทธิภาพของธาตุอาหารในดิน พร้อมกับเป็นแหล่งพลังงานที่ดี ให้กับจุลินทรีย์ที่อยู่ในดินด้วย คุณยงยุทธ โอสถสภา และคณะ ได้ทำงานวิจัยและให้ข้อสรุปที่น่าสนใจว่า หากใช้มูลสัตว์กับดินที่เสื่อมสภาพเป็นเวลานานพอ มันจะช่วยเพิ่มค่า C.E.C. ในดินให้สูงขึ้น ค่านี้คือระดับความสามารถในการแลกประจุของดิน ซึ่งเชื่อมโยงกับปริมาณอินทรียวัตถุในดินโดยตรง ค่านี้ยิ่งมากเท่าไรก็ยิ่งบ่งบอกว่าดิน มีความอุดมสมบูรณ์มากเท่านั้น ปัจจัยที่ควบคุมความเป็นประโยชน์ เนื่องจากมูลสัตว์เป็นวัตถุดิบที่ได้มาจากธรรมชาติ อาจมีการแปรรูปเพื่อให้สะดวกต่อการใช้งานบ้าง แต่จะไม่มีการเสริมกระบวนการทางเคมีเพื่อการกำหนดปริมาณธาตุอาหารแต่อย่างใด ดังนั้นความไม่แน่นอนของแร่ธาตุที่มี จึงเป็นข้อจำกัดอย่างหนึ่งในการใช้ปุ๋ยชนิดนี้ แต่เราก็สามารถคัดสรรเพื่อให้ได้ปุ๋ยคุณภาพดีที่สุดได้ ด้วยการพิจารณาปัจจัยที่มีผลต่อธาตุอาหารในปุ๋ย ดังนี้ …